Profil glebowy.
Scharakteryzowane powyżej procesy glebotwórcze prowadzą do stopniowego wykształcania się w skale macierzystej pewnych stref (tzw. poziomów genetycznych), przebiegających równolegle do powierzchni gleby, a zróżnicowanych pod względem właściwości fizycznych i chemicznych (tzw. zróżnicowanie morfologiczne).
Profil glebowy jest to układ poziomów genetycznych bądź warstw występujących w pionowym przekroju gleby do głębokości 1,5 m (czasami do 2,0 m). Od poziomów genetycznych należy odróżnić warstwy, które powstają w wyniku procesów skałotwórczych wcześniejszych w stosunku do tworzenia się gleby, jak namulanie wskutek wylewów rzek, namywanie pod wpływem procesów deluwialnych, itp. Układ i charakter warstw geologicznych może wywierać istotny wpływ na cechy niektórych poziomów genetycznych gleby. Rozróżnia się poziomy główne, przejściowe lub mieszane, podpoziomy oraz cechy towarzyszące i właściwości poziomów.
Poziomy główne określa się na podstawie dominujących form i intensywności przeobrażeń skały macierzystej ukształtowanych w czasie procesu glebotwórczego. Przeobrażenia te wpłynęły na zróżnicowanie wyglądu, właściwości fizycznych i chemicznych gleby w porównaniu ze skałą macierzystą. Poziomy główne oznacza się dużymi literami alfabetu łacińskiego, a cechy towarzyszące i właściwości poziomów – literami małymi.
Do poziomów głównych – należą:
1. Poziom organiczny O – występuje w glebach mineralnych i mineralno-organicznych. W warunkach aerobowych nie przekracza 30 cm miąższości. Miąższością gleby nazywa się łączną głębokość wszystkich jednolitych genetycznie poziomów zróżnicowania profilu glebowego od powierzchni do skały macierzystej.
Składa się z obumarłych i znajdujących się w różnym stopniu shumifikowania szczątków roślinnych i zwierzęcych. W warunkach leśnych (nie sprzyjających procesom humifikacji), przy silnie kwaśnym odczynie i nadmiernym uwilgotnieniu tworzą się warstwy próchnicy nadkładowej o zwiększającej się grubości. Poziom organiczny w glebach organicznych charakteryzuje się miąższością przekraczającą zazwyczaj 30 cm.
2. Poziom próchniczy A – występuje we wszystkich glebach minneralnych o profilu nienaruszonym (naturalnym) z wyjątkiem większości bielic. Charakteryzuje się różną miąższością (od kilku do kilkunastu centymetrów) i barwą od jasnoszarej do czarnej w zależności od stopnia zhumifikowania materii organicznej. Zawartość substancji organicznej zawiera się w przedziale od ułamków procenta do dziesięciu procent, a w większości gleb wykorzystywanych pod uprawy rolnicze waha się między 1-2%. Stanowi główną strefę rozwoju korzeni roślin.
3. Poziom wzbogacenia B – tworzy się w wyniku nagromadzenia wymytych, z poziomów nad nim położonych, tlenków żelaza i glinu, a także soli wapnia, fosforu oraz minerałów ilastych i koloidów organicznych. W klimacie suchym w poziomie B może osadzać się węglan wapnia, siarczan wapnia lub inne sole podsiąkające z dolnych części profilu. Najczęściej jego barwa jest rdzawoszara lub jasnobrunatna.
4. Poziom skały macierzystej C – stanowi część profilu glebowego w minimalnym stopniu zmienioną przez procesy glebotwórcze. Znajomość geologicznego pochodzenia skały macierzystej jest wykorzystywana do określenia rodzaju gleby.
5. Poziom wymywania (eluwialny) E – występuje w glebach bielicowych i bielicach bezpośrednio pod poziomem O lub A. Powstaje wskutek działania zakwaszonych roztworów glebowych przesiąkających w głąb profilu. Jego grubość może sięgać do kilkudziesięciu centymetrów, ale w glebach ornych może być zniszczony przez uprawę i włączony do poziomu A. Barwa tego poziomu zależy od intensywności procesu bielicowania oraz od stosunków wilgotnościowych. Najczęściej jest biaława lub jasnoszara od ziaren kwarcu pozbawionych otoczek żelazistych oraz od krzemionki, uwalnianej w czasie chemicznego wietrzenia glino-krzemianów.